Boğaziçi koruma alanında 1990-2010 arasındaki gelişimin ve mevcut yasanın uygulamasında ortaya çıkan sorunların incelenmesi

Abstract

Asya ile Avrupa Kıtalarının birleştiği yerde bulunan Boğaziçi, sahip olduğu bu özel konum nedeniyle dünya üzerindeki siyasi, ekonomik ve askeri açılardan stratejik etkilerini ve önemini, tarihsel geçmişinde olduğu gibi bu gün de korumakta, uluslararası ilişkilere yön vermede daima odak noktası olmaktadır. Küreselleşen dünya ile birlikte, dünya metropolleri, cazibe ve çekim merkezleri olabilmek üzere uluslararası arenada öne çıkabilmek, projeler üreterek kentlerini yenilemek ve zenginleştirmek için yarış içindedirler. Ancak bunun sonucu çoğalan benzer yapıya sahip kentlerin arasında sahip olduğu özgün tarihi, kültürel ve doğal değerleri ile taşıdığı potansiyel İstanbul’un diğer dünya kentleri ile olan farklılığını da ortaya koymakta ve öne çıkarmaktadır. İstanbul için 2007 yılında yapılan 1/100.000 ölçekli İstanbul İl Bütünü Çevre Düzeni ve 1/25.000 ölçekte üretilen İstanbul Nazım İmar planlarında belirlenen ana amaç; “bir küresel bölge merkezi olmak ve Dünya Kentleri gruplamasında bir üst gruba geçmek” olmuştur. İstanbul’u, geçmişte olduğu gibi bu gün de bir dünya kenti olması noktasında, dünya metropolleri arasına taşıyacak olan dünya ölçüsündeki tarihi kültürel ve doğal değerleri ile Boğaziçi bölgesi, önemli bir potansiyel taşımaktadır. Bu noktada, misyonu yerine getirebilmesi için söz konusu tarihi kültürel ve doğal değerlerinin sürdürülebilirlik anlamında, korunarak yaşatılması, geliştirilmesi ve tanıtılması önemli ve ilkesel bir yaklaşım olarak ortaya çıkmaktadır. 22.11.1983 tarihinde yürürlüğe giren 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu İstanbul Boğaziçi Alanı’nın kültürel ve tarihi değerlerini ve doğal güzelliklerini kamu yararı gözetilerek korumak ve geliştirmeyi amaçlayan yapısıyla üst ölçekli stratejik planlara uygun ilkelere sahiptir. Ancak yapılan değişikliklerle Boğaziçi Kanunun yapısı etkilenmiş, amaçlarını gerçekleştirmekten uzaklaşmıştır. Boğaziçi Kanununun amaçları doğrultusunda yenilenmesi gerekliliği doğmuştur. Boğaziçi Alanının doğal yapısı ile sahip olduğu rekreasyon özellikleri ve bunun yanında tarihi yapılarıyla turizm potansiyeli göz önüne alındığında ileride yapılması olası Kanun değişikliklerinin Boğaziçi’nin korunarak geliştirilmesi amacını eksiksiz yerine getirmesi gerekmektedir. Çalışmaya Boğaziçi’nin coğrafi özelikleri konumu, önemi topoğrafik yapısı, iklim ve bitki örtüsü anlatılarak başlanmış, mevcut idari yapı ve Boğaziçi Alanı tanımlanmıştır. Bu alandaki nüfus değişiminin 1990-2010 yılları arasındaki gelişimi incelenmiştir Bir sonraki bölümde Boğaziçi’nin geleceğine ışık tutması açısından tarihsel gelişimi incelenmiştir. Boğaziçi’nin günümüze kadar gelişiminin tarihi Bizans öncesi, Bizans dönemi, Osmanlı dönemi ve Cumhuriyet sonrası dönem olarak 4 bölümde incelenmiştir. Boğaziçi kültürün meydana geldiği Osmanlı Dönemi yüzyıllık dönemler halinde incelenmiştir. Cumhuriyet dönemi sonrası toplumsal gelişmelerin Boğaziçi Alanına etkisi anlatılmıştır. Çalışmanın dördüncü bölümünde Boğaziçi Öngörünüm bölgesi ölçeğinde güncel alan kullanımı 2 bölüm halinde incelenmiş, 1.bölümde arazi kullanımı incelenerek yapı analizi yapılmış, konut, turizm sanayi alanlarının güncel durumları anlatılmıştır. 2.bölümde Boğaziçi’nin yeşil dokusunu oluşturan rekreasyonel alanlar ve koru alanlarının güncel durumları anlatılmıştır. Çalışmanın beşinci bölümünde Boğaziçi alanında yapılan koruma ve planlama çalışmaları 2 bölümde incelenmiş, 1970-1990 ve 1990-2010 yılları arasındaki gelişmeler anlatılmıştır.1970-1990 yılları arasında yürürlüğe giren 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu ve sonrasında yapılan değişiklikler ve uygulamada doğurduğu sonuçlar anlatılmıştır.1990-2010 yılları arasında mevzuat değişikliklerinin Boğaziçi alanına etkileri incelenmiştir. Çalışmanın altıncı bölümünde mevcut işleyişte karşılaşılan sorunlar kaynaklanan sorunlar mevzuat ve uygulama olarak iki bölümde incelenmiştir. Farklı kanunların Boğaziçi Alanına müdahalesinden kaynaklı sorunlar, idari yapı kaynaklı sorunlar ve Boğaziçi Kanununun kendi içindeki eksikliklerinden doğan sorunlar mevzuat kaynaklı sorunlar başlığı altında incelenmiştir. Uygulama sorunları denetim, izin prosedürü, Boğaziçi Alanında yaşayan ve Kanunu uygulayanların sorunları olarak dört bölümde incelenmiştir. Değerlendirme ve öneriler kısmında Boğaziçi’nin korunarak güzelleştirilmesi amacıyla Boğaziçi Kanunun yenilenme ihtiyacı doğrultusunda, olası yasal düzenlemelerde göz önüne alınacak noktalar ve genel öneriler anlatılmıştır. Bu önerilerin uygulanmasının Boğaziçi Alanının korunarak geliştirilmesi doğrultusunda mevcut işleyişteki sorunları azaltacağı ve İstanbul’un dünya kenti olma vizyonununa katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

As in its historical past, Bosphorus is still a focus point in order to give direction to the international affairs and still saves the importance and strategic effectiveness on political, economical and military bases thanks to its special location where Asia and Europe meets. In such a globalized World, metropolis cities are in competition in coming into prominence in international arena to be a center of attraction and realizing new projects to renew and enrich their cities. However, unique history, natural and cultural value of Istanbul bring up and put into prominince its difference than the other metropolis cities which have the similar structures and buildings. The main target of 1/100.000 scale Istanbul Whole City Landscaping and 1/25.000 scale City Master Plan which was made in 2007, is; “to be a global region center and to move to the upper segment in the World Cities classification”. Bosphorus has a great potential to make Istanbul a World Metropolis City with its world class historical, cultural and natural values. In this manner, in order to complete the mission, protection, improvement and presentation of the over mentioned historical, cultural and natural values, are came up as an important and principal approach. 2960 numbered Bosphorus Law which came into force at 22.11.1983 has the main principals which proper to upper scaled strategical plans with its structure that aims to protect and develop the cultural and historical values and natural beauty of Istanbul Bosphorus Area by also protecting the public interest. However, with the amendments in the Bosphorus Law, the scope and structure of the of the Law has been deteriorated causing the targets to be undelivered. The Law should be edited to meet its targets. Considering the natural structure and recreation characteristics and the tourizm potential of Bosphorus Area with its historical places, the possible editions of the Law have to completely fulfill the purpose of development and protection of Bosphorus. The study has been initiated by explaining the geographical location and importance, topographical structure, climate and flora of Bosphorus and the current administrational structure has been identified. Additionaly, the change of population between 1990 - 2010 has been researched. In the next chapter, the historical improvement of Bosphorus has been researched in order to throw ligth on the future of Bosphorus. The historical improvement till today has been researched in 4 parts which are Before Byzantium, Byzantium Period, Ottoman Period and Turkish Republic Period. Since the main culture of Bosphorus evolved during Ottoman Period, it has been researched in centenary periods. The effects of Social improvements to Bosphorus Area has been explained as well. In the fourth chapter of the study, Bhosphorus Frontwiev scaled current area usage has been studied in two parts; in the first part analysis of the buildings has been defined by researching the area use and the current situation of the residantial, toruizm and industrial areas has been explained. In the fifth chapter, the study of protection and planning in Bosphorus Area has been investigated in two parts and the developments between 1970 – 1990 and 1990 – 2010 have been told. The 2960 numbered Bosphorus Law which came into force between 1970 – 1990 and the editions in the Law and the results of the editions in execution have been explained. The effects of changes in the legislations between 1990 – 2010, have been studied. In Chapter 6, the complications and the problems in the current operation have been researched in two parts as legislations and execution. The problems which are sourced by intervention of other laws to Bosphorus Area, administrational structure and the deficiencies in the Bosphorus Law itself, have been researched under the problems arising from legislations. The execution problems have been researched in four groups as area control and audit, license and permission process and the problems of citizens living in and law enforcement people in Bosphorus Area. In the evaluation and suggestions part, the main points to be considered and general suggestions and proposals for the possible legal regulations in the future which are compatible to Bosphorus Law edition needs in order to beautify and protect the Bosphorus is explained. Executing and performing the mentioned suggestions and proposals will help to reduce the current operational problems to protect and develop Bosphorus Area and will also support the vision of Istanbul being a World City.