Toplumu ekonomik ve sosyal yönleriyle etkileyen bir yapıya sahip olan ulaştırma sistemi günlük yaşantımızın olmazsa olmaz bir parçasıdır. Kentleşme oranının artması, toplumsal yaşamda modernleşme vb sebepler beraberinde hareketliliği ve ulaştırmaya olan ihtiyacı arttırmıştır. Toplumun sosyo-ekonomik gelişimi ve üretim biçimi ulaştırma sisteminin gelişimini etkilemiştir. Zaman değerinin ekonomik zenginleşmeye paralel olarak artmasıyla birlikte ulaştırma gereksinimi önem kazanmıştır. Bu noktada devletin temel görevi; ekonomik ve toplumsal gelişmelerin meydana getirdiği ihtiyaçları karşılayabilecek şekilde ulaştırma kapasitesi oluşturmak, ülke ve toplum çıkarlarına uygun ulaştırma sistemlerini kurmak ve koordine etmektir. Etkin bir ulaştırma sistemi kurmak çoğu zaman yüksek maliyetli ulaştırma yatırım projelerini hayata geçirmeyi gerektirmektedir. Kamu kurum ve kuruluşlarının yüksek maliyetli ulaştırma yatırımlarını kendi imkânlarıyla karşılayamamaları nedeniyle farklı finansman modellerinin geliştirilmesi ihtiyacı doğmuştur.
Bu çalışma ulaştırma yatırımlarının finansmanında kullanılabilecek finansman modellerini inceleyerek, ulaştırma yatırımı finansmanında model alternatiflerini tüm yönleri ve özellikleriyle ortaya koymayı ve ülkemize uygun finansman modelleri geliştirilmesine ışık tutmayı amaçlamaktadır. Bu amaçla yatırımların finansmanında kullanılan kaynağın temin özelliğine göre yüzde 100 kamu kaynağı ile karşılanmasından başlayarak, yüzde 100 özel girişimci tarafından karşılaması arasındaki finansman modellerini kapsayacak şekilde bir inceleme ve değerlendirme yapılmıştır.
Ulaştırma yatırımlarının finansman modelleri anlatılırken, genellikle altyapı yatırımlarının finansmanında kullanılan modeller ele alınmış, tüm bu modellerin ulaştırma yatırımlarında kullanılabilirliği irdelenmiştir. Kaynak temininde benzerlik olan finansman modelleri bütçe kaynaklı, bütçe dışı, proje kredileri, kamu özel sektör işbirliği, hibeler, sermaye piyasası araçları başlıkları altında anlatılmıştır.
Sonuç olarak ulaştırma yatırımlarının kaynak temininde kullanılabilecek birçok finansman modeli tanımlanmış ve karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Bu incelemenin ışığında, kamu kurum ve kuruluşunun yapmayı düşündüğü ulaştırma yatırımlarının, toplumun istek ve ihtiyaçları ile uyumlu ve kamu yararına en uygun finansman modeli ile gerçekleştirilmesinde önem taşıyan hususlara dikkat çekilmiştir.
As an essential part of our daily life, transportation system, affects the society with its economic and social inputs. Reasons like increasing urbanization rates and modernity in communal living increased the need and mobility of transportation. Community‟s socio-economic growth and manufacturing types in freightage and passenger transport effect the growth of transportation system. Value of the time increases parallel to economic growth the need of transportation types has increased. At this point, Government‟s primary duties are: to improve transportation capacity considering economic and social developments and to constitute and coordinate transportation system proper to the benefits of society and country. Founding an effective transportation system is mostly requires high coast transportation investments. By the reason of public institutions and organizations are not able to cover the high cost transportation investments with their own sources, the need of alternative finance models have occurred.
This research aims to present alternative models in transportation investment finance with all aspects by analyzing finance models available in financing transportation investments. For this purpose, according to the features of fund procurement used in financing of investments, all the models from one hundred percent shareholders equity financed and to one hundred percent private enterprise financed are explained in detail.
While explaining the models of transportation investments finance, usually, the models used in transportation investments have been mostly examined, the disposability of these models in transportation investments has been studied as well. Finance models which have similarity in fund procurement are explained under these headings: budget source, off-budget, project credits, public- private sector cooperation, grants and capital market instruments.
As a result, many finance models which can be used in fund procurement of transportation investments have been defined and compared with. In the light of these reviews, when the public institution and organization decides to make an investment, it should consider to find out the best finance model in public welfare according to the society‟s need and request.
