Toplu taşımada troleybüs sistemi ve Malatya örneği

Abstract

Troleybüs sistemleri ilk olarak 19. yüzyıl sonlarında kullanılmaya başlanmış ve 1930’lu yıllarda büyük bir yaygınlık kazanmıştır. Sonraki yıllarda birçok Şehirde, yerini çoğunlukla daha ucuz olması sebebi ile dizel otobüslere ve kısmen yolcu kapasitesi sebebi ile tramvay sistemlerine bırakmıştır. 1970’lerdeki petrol krizi, artarak devam eden fosil yakıt bağımlılığı ve bu yakıtların çevreye ve insan sağlığına olumsuz etkileri gibi sebepler, tekrar alternatif enerji kaynaklarına ve bu kaynakları kullanan sistemlere dönmeye yönelik çabaları artırmıştır. Bu kaygıların ve çabaların neticesinde birçok şehir mevcut Troleybüs hatlarını korumuş, araçlarını ve sistemlerini modern teknolojilerle iyileştirmiş ve hatlarını genişletmiştir. Bazı şehirler ise eski Troleybüs hatlarını yenileyerek tekrar işletmeye almayı planlamaktadır. Tramvayların ilk maliyeti ve alt yapı inşaatı esnasında çevreye verdiği rahatsızlık seviyesi oldukça fazladır, ama elektrikle işletildiği ve daha fazla yolcu taşıma kapasitesine sahip olduğu için işletme maliyetleri daha düşük olabilmektedir. Dizel otobüslerin ilk yatırım maliyetleri azdır ancak ömürleri de tramvaya göre çok daha azdır ve işletme maliyetleri oldukça fazladır. Troleybüs sistemi ise Tramvay ve Dizel Otobüs sistemlerinin iyi özelliklerini birleştiren bir sistem olarak güçlü bir alternatif oluşturmaktadır. Elektrikli tahrik sisteminin bütün avantajlarını kullanan troleybüs sistemlerinde 120-180-250 kişilik kapasiteye sahip yüksek kapasiteli ve konforlu araçlar kullanılmaktadır. Hareket etmek için elektrik motoru kullanan bu araçlar lastik tekerlekli oldukları için klasik yol üzerinde gitmektedirler. Enerjilerini tramvay sistemleri gibi havai hattan alırlar. Normalde ayrılmış yola ihtiyaçları yoktur, ancak, ayrılmış hat uygulamaları ve sinyalizasyon sisteminde öncelikli olmaları durumunda hızları ve verimlilikleri oldukça artmaktadır. Sistemi kullanan yolcular sistemin türüne göre bilet ücretlerini durak girişlerinde veya araç üstünde ödeyebilmektedir. Yüksek kapasiteli araçları sayesinde saatte 2000-10000 yolculuk bandında troleybüs sistemlerinin maliyet açısından uygun çözüm oldukları görülmektedir. Kurulacak tesislerin ve alınacak araçların maliyeti dizel otobüs sistemlerine göre fazladır, ancak, bu fark sistemin hizmet ömrü süresinden çok daha kısa bir sürede kapanmaktadır. Modern havai hat tasarımları şehrin görüntüsüne etkiyi büyük oranda azaltmış ve akım toplama sistemleri çok daha fazla güvenilir hale getirilmiştir. Hibrit troleybüslerin küçük dizel motorlar veya geliştirilmiş batarya üniteleri ile katenersiz gidebilme yeteneği sayesinde tarihi bölgelerdeki görüntüsel hassasiyetin korunması sağlanabilmektedir. Şu anki teknoloji ile enerjinin havai hattan (katener) alınması en verimli yöntemdir. Ayrıca, araç üstü ve sabit enerji depolama sistemlerinin kullanılması ile enerji verimliliği daha da arttırıla bilinmektedir. Tramvay planları, özellikle yoğun talebin olmadığı yerlerde maliyet sınırına takılmaktadır. Farklı “Yeşil” otobüs teknolojileri denenmektedir, ancak ya yeterli seviyeyi yakalayamamakta, ya planlanandan daha az çevreci çıkmakta, ya da ilk düşünülenden daha pahalıya mal olmaktadırlar. Belli seviyelerde yolculuk talebi olan yerlerde Troleybüs sistemleri kesinlikle daha ciddi bir alternatif olarak incelenmelidir. İspanya, Venezuela ve İtalya’daki yeni sistemler yeni nesil troleybüslerin performansına yönelik gerçek veriler sunmaktadır. Leeds ve Valenciennes şehirlerinin de aralarında olduğu bazı şehirler, tramvay sistemlerinin çok pahalı olmaları sebebi ile yerlerine troleybüs sistemi kurmayı planlamaktadır. Helsinki toplu taşıma işletmecileri 2016 yılından itibaren troleybüs sisteminin yeniden şehirde kullanılması yönünde çalışmalarına devam etmektedir. Türkiye’de de birçok işletmeci kuruluş, şehir içi toplu taşıma planlamasında elektrikli taşıma modlarına yönelik alternatifleri gündemlerine alarak değerlendirmektedir. Ġ İstanbul örneğinden sonra birçok il Metrobüs adı ile anılan Hızlı Otobüs Taşımacılığı (BRT) sistemini ve Tramvaya alternatif olarak Troleybüs sistemini incelenmeye başlamıştır. Türkiye’nin bir çok ilinde troleybüs sistemi ile ilgili fizibilite çalışmaları devam etmektedir. İlk olarak Malatya Büyükşehir Belediyesi alternatif toplu taşıma modları arasında yaptığı kapsamlı sistem karşılaştırmaları sonunda, nüfus artış hızı, yolculuk değerleri, yol yapısı, hız, konfor, güvenlik, yakıt maliyeti, çevre temizliği, sürdürülebilirlik vb faktörleri dikkate alarak en uygun toplu taşıma sisteminin troleybüs sistemi olacağına karar vermiştir. Bu karar doğrultusunda da çalışmalar başlatılmış ve 2015 yılının başı itibariyle sistemin kurulumu tamamlanmış ve 10 tane 24,7 metrelik araçla sistem işletilmeye hazır hale getirilmiştir.

Trolleybus systems was initially started to be used at late 19th century and gained wide currency by 1930’s. In the following years it took its place to diesel cars because they were generally cheaper and to tramway systems partially because of their passanger capacity. Petroleum crisis at 1970’s, increasingly continuing fossil fuel dependency and reasons such as the harmful effects of these fuels to environment and human health enhanced efforts to return alternative energy sources and systems using these sources. In consequence of these concerns and efforts, many cities saved their Trolleybus lines, healed their vehicles and systems with modern technologies and extended their lines. Some cities plan to reoperate their old Trolleybus lines by healing them. Initial costs of tramways and level of inconvenience to environment during infrastructure construction are pretty much but their operation costs can be much lower as they are operated by electricity and they have farther passenger carrying capacity. Initial investment costs of diesel buses are low but their lifetime are far less than tramway and their operation costs are pretty much. Trolleybus system consists of a strong alternative as a system which combines the good properties of Tramway and Diesel Bus systems. High capacity and comfortable vehicles with 120-180-250 passanger capacities are used in trolleybus systems that use all advantages of electrical drive systems. These vehicles using electricity motor to move run on classical roads as they have rubber wheels. They get their energy from aerial wire like tramway systems. Normally they don’t need segregated roads but their speed and productivity increases considerably with segregated line applications and with their priority in the signalisation systems. Passengers using the system can pay fares at the entrance of the stop or inside the vehicle depending on the type of the system. Thanks to their high capacity vehicles, it is observed that trolleybus systems are proper solutions in terms of cost with their band of 2000-10000 passengers per hour. Costs of facilities to be installed and vehicles are more than diesel bus systems but these gap is closed within less time than the lifetime of the system. Modern aerial wire designs substantially decreased the effect to the view of the city and current collection systems are brought into much more reliable systems. Thanks to the ability of going without catenary of hybrid trolleybuses with small diesel motors and enhanced battery units, preservation of pictographic sensitivity in historical regions can be procured. Receiving energy from the aerial wire (catanery) is the most productive method in current technology. In addition, energy productivity can be enhanced more with the utilisation of on vehicle and stable energy storage systems. Tramway plans are stuck to cost border s especially in places where high demands are absent. Different “Green” autobus technologies are being tried but they either can’t reach the expected levels or they are less environment friendly than planned or they cost more than initial plans. Trolleybus systems should definitely be evaluated as a more serious alternative in places with definite demand of transportation. New systems in Spain, Venezuela and Italy present real data about the performance of new generation trolleybuses. Some cities including Leeds and Valeciennes plan to install trolleybus systems instead of tramway systems as they are very expensive. Helsinki public transportation operators are continuing their work on the reuse of trolleybus systems by 2016. Many managing corporations are evaluating the alternatives towards electric transportation modes in planning of intracity public transportation by taking them into their agenda. After Ġstanbul case, many cities started to examine BRT named as Metrobus and Trolleybus systems as an alternative of Tramway. Feasibility studies are continuing about trolleybus systems in many cities of Turkey. Malatya Metropolitan Municipality decided that trolleybus systems is the most appropriate public transportation system by considering factors such as population growth rate, transportation values, road structures, speed, comfort, safety, fuel cost, environmental cleaning and sustainability at a result of detailed system comparisations within alternative public transportation modes. In accordance with this decision, works are started and installation of the system has been completed by the beginning of 2015 and system is ready to be operated by 10 vehicles having 24,7 metres length.