İçmesuyu havzaları yönetimi ve İstanbul metropolü örneği

Abstract

Tüm canlılar için en önemli doğal kaynaklardan biri “su” dur. Yaşamın ve canlılığın sürdürülebilirliği suyun varlığına bağlıdır. Su kaynakları insan ve ekosistem sağlığı/kullanımı, ekonomik kalkınma, enerji üretimi, ulusal güvenlik için birincil derecede öneme sahiptir ve vazgeçilmezdir. Bu bağlamda, İstanbul’un temel yaşam kaynaklarından biri olan su havzaları gerek fiziksel gerekse mevzuat, yönetim ve sosyal sorunların oluşturduğu plansız ve denetimsiz bir kentleşme süreci ile karşı karşıyadır. Su havzaları yanlış arazi kullanım politikaları, mevzuattaki çelişkiler, yönetim eksikliği ve karmaşası, kurumlar arası iletişimin olmayışı nedeniyle, yapılaşma baskısı altındadır. Buna bağlı olarak bu sorunların çözüm yollarının belirlenmesi gerekmektedir. Bu çalışmada, ekolojik dengenin ve kentsel yaşamın sürdürülmesi açısından su kaynaklarının havza ölçeğinde katılımcı ve bütünleşik bir anlayışla yönetimi amacıyla sırasıyla; havza yönetimi kavramı ve yaklaşımları, dünyada havza planlaması ve yönetimi deneyimleri, ülkemizde ki yasal ve kurumsal yapı, İstanbul’un havza yönetimi ve mevcut sorunlar, son olarak da genel bir değerlendirme ve öneriler konu edinilmiştir. Çalışmanın birinci bölümünde, “suyun” öneminden ve su kaynaklarının mevcut durumundan bahsedilmiştir. Su kaynaklarının giderek artan önemi dikkatleri su havzalarına yöneltmekte, bir planlama ve yönetim birimi olarak havza ölçeği öne çıkmakta ve bu çalışmanın çıkış noktasını oluşturmaktadır. İkinci bölümde; havza kavramı, türleri, havza sınırlarının belirlenme yöntemleri, havza veri tabanı oluşturma ve havza alanlarının önemi konuları işlenmiştir. Üçüncü bölümde; bütünleşik havza yönetimi kavramı ele alınmıştır. Havza yönetimi yaklaşımları değerlendirilerek, havza yönetiminin ortaya çıkışı, gelişim süreci, uluslararası politikalar ve uygulamalar incelenmiştir. Dördüncü bölümde; havzalarla ilgili mevzuat ortaya konmuş, yetkili kurum ve kuruluşlar ile diğer aktörlerden bahsedilerek, havza yönetiminin yasal ve yönetsel çerçevesi çizilmiştir. Beşinci bölümde; İstanbul’un havzaları ve yönetimi konu edinilmiştir. İstanbul su kaynakları yönetimi dönemsel bir bakışla anlatılarak yapısı, örgütlenmesi ve faaliyetlerinden bahsedilmiştir. Havza alanlarındaki nüfus ve yapılaşma incelenmiştir. Altıncı bölümde; çalışmaya da esas teşkil eden İstanbul havzalarıyla ilgili temel sorunlar incelenmiştir. Son bölümünde ise; tüm çalışmanın genel bir değerlendirmesi yapılarak çözüme yönelik öneriler geliştirilmeye çalışılmıştır. Sonuç olarak bu çalışma, İstanbul havzaları ölçeğinde havza yönetimi modelinin oluşturulması, su kaynakları ve diğer doğal kaynakların (toprak, bitki örtüsü, vb.) bütüncül olarak, ekolojik prensipler ve katılımcıların işbirliği ile yönetilmesini hedeflemektedir.

One of the most important nature sources for the organisms that is water. The organisms depend on the water to continue to life. The sources of water which have the first significance are indispensable in term of the health of human or usage of eco-system, the develop of economy, the production of energy and the national security. The river basins as the main natural source of life in İstanbul are face to face with process of irregular, no planned urbanization and construction is observed depending on the factors as; physical, juridical regulations and social problems. The river basins are under the pressure of the irregular construction, depends on the wrong construction policies, contradiction of juridical regulations, management problem and the deficiency between the institutions. In the study, these contents such as the approach and the concept of basins management, the plan and experiences of basins management in the world, in our country legal and institutional construction, in Istanbul basins management and the present problems, also the overall evaluation and comments have been mentioned in the perspective of the progress of urban life and ecological balance towards the sense of participant and complementary management on the scale of river basin sources. In this study ,there are several chapters that have been worded. In the first chapter, the importance of water and the present water sources have been told. The importance of water sources increases on focusing river basins, excelling the scale of basin as a unit of plan and management ,also forming the initial point of this study. In the second chapter, the consequence of basin concept, kinds, the method of determination of border, the construction of basin data-base and the basin areas have been dealt with. In the third chapter, the complementary basin management concept have been studied. The beginning of basin management, development process, international policy and demonstration have been examined. In the fourth chapter, juridical regulations of basins have been told. The executive and legal frame of basin management have been drawn with mentioning the in charge of institution and organization, and other factors. In the fifth chapter, basin management of Istanbul have been told. The sources management, organization and activity of Istanbul have been mentioned within the historical view. Also, in the areas of basin, civilization and structure have been mentioned. In the sixth chapter, he fundamental problems of Istanbul basins that is essence for this study have been surveyed. In last chapter, the overall evaluation of whole study and comments for solving this problems have been researched. Consequently, constructing the model of basin management on Istanbul basin scale, water sources and other natural sources (soil, flora, etc.) as all ecologic principles and collaboration of participant are goal to manage.