Yer seçim ilkeleri doğrultusunda İstanbul otogarlarının ve öneri otogar alanlarının çok ölçütlü değerlendirmesi

Abstract

Arazi kullanımı ve ulaşım planlaması arasındaki yakın ilişki birçok planlama çalışmasının konusu içinde değerlendirilmiştir. Hızlı kentleşme, sanayileşme ve artan nüfus sonucu ortaya çıkan ulaşım sorunlarının çözümünün başında, planlı arazi kullanım politikasının ulaşım sistemi ile bir bütün olarak ele alınması gerekliliği gelmektedir. Ulaşım yatırımlarının nüfus artışı ve kentin büyümesi ile paralel olarak planlanması büyük kentlerde bir zorunluluktur. Bu yapılmadığı taktirde metropoliten alanlarda ciddi anlamda bir ulaşım ve erişim krizinin yaşanması kaçınılmazdır. İstanbul ekonomi, kültür, ulaştırma gibi pek çok alanda gelişmesini sürdüren, küresel ilişkiler ağı içinde önemi hızla artan, Avrupa'nın ve Türkiye'nin en kalabalık kentidir. İstanbul Metropoliten Alanı'nda nüfus artışının sürmesi, metropoliten kentte arazi kullanımını oluşturan tüm işlevlerin yer seçimini ve aralarındaki erişilebilirliğin önemini artırmaktadır. Bu nedenle öncelikle İstanbul'un uluslararası ulaşım bağlantılarının ulaşım odakları ile ilişkisinin kurulması ve bu odakların kent içi ulaşım sistemleri ile entegrasyonunun güçlü bir biçimde çözümlenmesi gerekmektedir. Ayrıca, İstanbul gibi hızlı gelişme dinamiklerine sahip metropoliten kentlerde kent içi ulaşım problemi de karmaşık bir yapı ortaya koymaktadır. Bu tür metropoliten kentlerde arazi kullanımı ya da ulaşım konusunda verilecek herhangi bir kararın kente etkisi büyüktür. Dolayısıyla geliştirilecek kentsel projelerde noktasal çözümler değil, kent bütününe etkisi dikkate alınan çözümler getirilmelidir. Şehirlerarası karayolu yolcu taşımacılığının önemli odağı olan otogarlar da kentsel yapıda büyük etkilere neden olabilecek, kent bütününe hizmet veren önemli alanlardır. Ayrıca otogarların kamusal ve işlevsel özelliklerinin yanında uluslararası bağlantı merkezi ve metropolün dışa açılan kapısı olması nedeniyle yer seçimi ve planlanması da oldukça önemlidir. Bu çalışmada İstanbul'un Şehirlerarası ulaşımında yolculuk üretim-çekim merkezi, kentin giriş kapısı olan İstanbul otogarları (Avrupa yakasında Esenler otogarı ile Anadolu yakasında Harem otogarı) yer seçimi ilkeleri doğrultusunda incelenerek, kapasite artırımı mümkün olmayan, kullanım türü açısından kentin merkezinde yer alması istenmeyen bu alanların, yer seçimi ve optimum kullanılabilirlik düzeyine bağlı, desantrilizasyonu dikkate alınarak kent makroformunun gelişim yapısına uyumlu, rahat erişilebilir, ulaşım olanaklarının ve maliyetlerinin dikkate alındığı, çevre kullanımlar açısından uygun yeni otogar alanlarının da planlanmasıyla yeni bir otogar sisteminin gerekliliği ortaya koyulmuştur. Bu kapsamda, önce kaynak araştırmaları yapılmış, daha sonra belirlenen yer seçim kriterleri doğrultusunda mevcut ve 2023 yılı için planlanan öneri otogar alanlarının çok ölçütlü değerlendirmesi yapılmıştır. En fazla puanı alan otogar alanları Anadolu yakasında Pendik (94,80), Avrupa yakasında ise Selimpaşa (83,70) olup; Sefaköy (82,62), AtaĢehir (77,88), Bahçeşehir (77,08) ve Silivri (76,13) otogar alanları 1. kategoride yer almakta olup; bu alanlar yerseçim kriterlerine göre en uygun alanlar olarak belirlenmiştir. 2023 yılı İstanbul Çevre Düzeni Planı kararları dikkate alındığında bu alanlarda kentsel gelişimin görüldüğü birtakım önemli projeler görülmektedir.

The close relationship between land use and transportation planning has been evaluated by numerous planning studies. The coordination of land use policies with transportation system together as a whole is the primary solution for transportation problems related to rapid urbanization, industrialization, and increasing population. The planning of transportation investments in parallel to the population increase and growth of city limits must be a requirement in large cities. In case of not doing this, it is unavoidable to experience a serious transportation and accessibility crisis in metropolitan areas. Istanbul is the most crowded city in Turkey and Europe, which sustains its development in many respects such as economy, culture, transportation, and whose importance is being increased in the network of global relations. The ongoing population growth increases the significance of location preferences of all spatial activities and accessibility among them at the metropolitan city. For this reason, it is primarily needed to establish healthy connections between local transportation centers and the international transportation links of Istanbul, and to efficiently provide the integration of these centers with the local transportation system. Furthermore, the urban transportation problem has a complex structure in metropolitan cities having rapid development dynamics such as Istanbul. In these metropolitan cities any decision related to land use and/or transportation has a great impact upon the city. Consequently, the suggested solution must consider its impact not only at small scale areas but also on the whole city for developing next urban project proposals. Intercity bus terminals which are the important hubs of interurban and interregional road transportation are important junctions serving the whole city. In addition, location preferences and the planning of bus terminals is highly important along with public and functional characteristics on the grounds that bus terminals are regional and international linkage centers and the gateway of the metropolis. In this study,the intercity bus terminals of Istanbul (Esenler Bus Terminal in the European Side and Harem Bus Terminal in the Asian Side) which are the major trip production - attraction centers of the intercity transportation in Istanbul and the gateway of city have been analyzed in accordance with location preference criteria. Decentralization of these areas where it is not possible to increase the capacity and cannot be accommodated in the city center is taken into consideration depending on the location preference and optimum usability level. By this study, the necessity of a new bus terminal system is proposed in planning new bus terminal areas that are compatible to city‟s development structure, easily accessible, and suitable in terms of environmental concerns that are considered in calculating transportation cost and benefits. In this context, first a literature review related to site selection criteria was completed, and second, the multi-criteria analysis of the existing and the planned bus terminal areas for 2023 was carried out in accordance with the selected location preference criteria. The highest scores obtained from the multi-criteria analysis are 94,80 for Pendik in the Asian Side and 83,70 for Selimpasa in the European Side of the city. In addition, Sefaköy (82,62), AtaĢehir (77,88), BahçeĢehir (77,08) and Silivri (76,13) are grouped in the 1st prioriy category. These intercity terminals areas are deemed to be the most suitable ones based upon the selected location criteria and to be studied for further analyses. Consedering the landuse decisions of the 2023 Istanbul‟s Comprehensive Long Range Metropolitan Plan, these areas appear to have large urban development projects.