Türkiye’de kentsel dönüşümde kurumsal yapılanma ve katılım sorununa eleştirel bir bakış

Abstract

Kentler; geçmişten bu yana insanların birlikte yaşadığı, üretim ve tüketim faaliyetlerini gerçekleştirdikleri ve kendi belirledikleri kurallar çerçevesinde yaşamlarını sürdürdükleri alanlar olmuşlardır. Kentlerde hızla artan nüfusun beraber başlayan iki boyutlu gelişim, şehirlerin merkezlerinde önemli sorunlar yaratmaya başlamıştır. Ayrıca kentin merkezdeki imkânlarını iyi değerlendirilemeyerek dışa doğru yayılması, hem doğal çevreyi tehlikeye sokmakta hem de kent içindeki alanların değer kaybetmesine, sosyal hayatın giderek kötüleşmesine ve doğal çeşitliliğin azalmasına yol açmaktadır. Fiziki çevrenin kötüleşmesi, trafik sorunu, gecekondulaşma, kötü yapılaşma, doğal değerlerin kaybedilmesi, mevcut kent kimliliğinin zedelenmesi, kent ekonomisinin kötüye gidişi gibi birçok fiziksel, sosyal ve ekonomik sebepler kentlerin acilen yeni bir anlayışla elden geçirilmesinin gerekliliğini göstermektedir. Bunun sonucu olarak kentsel dönüşüm bir çözüm arayışı olarak ortaya çıkmaktadır. Dönüşüm uygulamalarının hangi aktörlerce gerçekleştirileceği bir tartışma konusu iken altı çizilen en önemli noktalardan bir diğeri de dönüşüm alanlarındaki halkın yerinden edilmemesi olmaktadır. Aktörlerin ne tür modeller ile bir araya geldiği, sürecin nasıl şekillendiği ise uygulamalar ile birlikte tartışılmaya devam edilen konular arasındadır.Türkiye'de kentsel dönüşüm, merkezi yönetim ve yerel yönetimlerce gündeme alınmış bulunmaktadır. Hukuksal alanda da dönüşüme ilişkin yasa ve yönetmelikler çıkmış ve çıkmaya devam etmektedir. Çıkan yasa ve yönetmeliklerin nasıl bir planlama anlayışı oluşturduğu, kentlerde yaşanan sorunlara nasıl çözümler getirdiği, kurum ve kuruluşlar arasında nasıl bir işbirliği gözettiği, uygulamalara ne tür organizasyon yapıları ve modeller sunduğu incelenmesi gereken başlıca alanlardandır. Günümüz şehircilik anlayışında, tarihi mekânların tekrardan kazandırılması, o bölgedeki sosyal ve kültürel dokunun zedelenmemesi ve kentsel dönüşüm projelerinin başarıya ulaşması için dünyanın her yerinde olduğu gibi "katılım" kavramı esas alınmalıdır. Katılım kavramı; öncelikle dönüşümün planlandığı bölge halkının sürece aktif katılımının sağlanması ile birlikte merkezi hükümetin, yerel yönetimlerin, sivil toplum kuruluşlarının ve bilim adamlarının katılımının sağlanması gerektiğini savunan bir süreçtir. Dünyada son dönemlerde, her dönüşüm uygulama projelerinde katılım kavramı fiziki planlamadan önce ele alınan bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak, ülkemizdeki kentsel dönüşüm uygulamalarına baktığımızda dönüşümün en önemli esasını teşkil eden bu kavramın eksikliği ve yeterince önemsenmediği görülmektedir. Kentsel dönüşüm konusunu kapsamlı hale getiren her konu kendi içinde ayrıntılı olarak ele alınabilir. Ancak tezin kapsamı içinde bu ayrıntılara fazla girilmeyerek, “kentsel dönüşüm kavramına, yasal boyutuna, Türkiye ve Dünyadaki uygulama örneklerine değinilecek ve bu projelerde rol alan aktörler rolleriyle beraber tanımlanacaktır. Bu bağlamda tezin amacı; kentsel dönüşüm projelerini oluşturma sürecinde katılımın tanımlanması ve bu sürece etki eden, katılan faktörleri belirlenmesi, ülkemizde kentsel dönüşümün yasal ve yönetsel boyutlarıyla, örneklerle birlikte incelenmesidir. Çalışma beş bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde katılım kavramı kavramı üzerinde durulacak ve kentsel dönüşüm sürecinde katılımın rolüne değinilecektir. Üçüncü bölümde Türkiye’de kentsel dönüşümün gelişimi, kurumsal yapılanması ve yasal çerçevesi incelenecektir. Dördüncü bölümde ise Türkiye’de kentsel dönüşüm sürecinde örgütlenme, katılımcılar ve rollerinden bahsedilecektir. Ve son bölüm sonuç ve değerlendirme olarak kurgulanmıştır.

Cities have been areas people lived together since the past, perform the activities of production and consumption, contiune to live under the rules at their own. Starting with the rapidly growing population in urban areas has begun with a two-dimensional growth that to create serious problems at centers of cities. Also, not evolution best possibilities from the center of city spread outward endangers both the natural environment and the entailed urban areas of the depreciation, increasingly worsening of social life and reduction in natural diversity. Cities should be disposed of many physical, social and economic reasons such as; deterioration of the physical environment, traffic problem, slum, poor construction, the loss of natural values, damage to existing urban identities, deterioration of the urban economy. Hence, urban regenaration is emerging as a search for a solution. While the subject of a debate in which actors perform conversion applications, one of the most important points highlighted in the fields of the conversion of the people is not over. What type of actors models met with, how the process is shaped are between The issues to be discussed together with applications. Urban regenaration at Turkey has been on the agenda by the central government and local governments. Transformation of laws and regulations related to out and continues to out at the legal field. The main areas to be examined about laws and regulations what are happened planning framework, how are brought solutions to the problems in urban areas, what kind of cooperation among institutions and organizations, what kind of applications offered by the organization structures ans models. When upper and middle income groups can choice selection between different options, the urban poors are sent urban regenaration projects submitted under the name, seperated from their solidarity and cooperation relations to areas that are outside to be less than the city services and facilities. In today’s concept of urbanism, “participation” should be based on the concept of anywhere in the world as well as for historical spaces of re-gaining, would disrupt the social and cultural touch in this area and the success of urban transformation projects. The concept of participation is advocating a process that first active participation of people in the region as long as planned transformation together with the need to ensure the participation of the central government, local governments, non-governmental organizatons and scientists. Around the world in recent years, the concept of participation is faced in previously addressed as a matter of physical planning at each conversion application projects. But, when we look at urban regenaration practices in our country are observed that this concept is undervalued and lack of this concept. Study is consisted of five sections. At first section; will be discussed the role of participation in the process of urban transformation and will focus on the concept of participation. At third section; will be examined development of urban transformation, institutional structure and the legal framework in the Turkey. At fourth section; will be discussed organization in the process of urban transformation, the participants and their roles in the Turkey. And the last section; is organizated as result and evalution.