Yakalar arası ulaşım projelerinin kent makroformuna etkilerinin sosyo-teknolojik açıdan irdelenmesi : İstanbul Boğazı örneği

Abstract

Dünyanın mekansal anlamda giderek daraldığı ve iletişim alanında da giderek geliştiği bir çağın içinde yaşamaktayız. Bu anlamda gerek bireysel anlamda insanlar için, gerekse toplumlar arasındaki iletişim anlamında en önemli kavram 'erişebilirlik' kavramıdır. Bu kavramın yaşanmasını sağlayan bir çok erişim kanalı bulunmaktadır. Bu kanalların önemli bir payını ise fiziksel 'ulaşım sistemleri' oluşturmaktadır. Kentlerin mekansal anlamda evrimi de bu kanallar sayesinde gerçekleşmektedir. Ancak; İstanbul Boğazı'nın köprülerle birlikte geçirdiği yarım asırlık tarih boyunca, 'çevresel sürdürülebilirliğin', toplumun sosyal ve adil yaşam düzenindeki dengenin, 'kent makroformu'nun ve fiziksel gelişimini belirleyen sağlıklı planları uygulamanın ve en çok da yakalar arasındaki erişim ve ulaşım sorunlarının yalnızca karayoluna bağımlı köprü ve tüneller yaparak çözülemeyeceği gerçeği gün yüzüne çıkmaktadır. İstanbul 'Metropoliten Alan'ında yapılacak her türlü ulaşım yatırımı, öncelikle toplu ulaşıma dayalı, yeni ulaşım talepleri yaratmayan, aksine var olan ulaşım taleplerini yöneten ve kamu yararını gözetecek nitelikte 'sosyo-teknolojik' projelerle desteklenmelidir. Bu çerçeveden bakıldığında, hazırlamış olduğumuz bu tez; İstanbul'un iki yakası arasındaki ulaşım sorununun raylı sistemler üzerinden, yeni bir köprü yapılmadan sağlanmasını; kentsel planlama anlamında yakalar arasındaki istihdam-nüfus dengesini gözetecek politikaların ulaşım ayağıyla birlikte uygulanmasını gerekli olduğunu göstermektedir. Bununla beraber, boğaz geçişlerinde; Marmaray Projesinin ve Avrasya Tüp Tünel Projesinin de yakalar arası ulaşımda kalıcı ve etkin bir çözüm üretemeyeceği anlaşılmaktadır. Sorun, ekonomik getirişi nedeniyle kamu yararı geri plana itilen petrole dayalı ve karayolu öncelikli ulaşım politikaları ile çevresel ve kentsel gelişimin birbirini dengelediği 'sürdürülebilir bir ulaşım' sistemi arasındaki tercih meselesidir.We live in a period in which the globe gradually shrinks spatially and develops communicationally. In this respect the most important concept for people individually and in the sense of communication between communities is "accessibility". There are many channels which make this concept practicable. An important part of these channels is constituted of "transportation systems". Spatial evolution of cities happens thanks to these channels. Nevertheless, during the last half century of Bosphorus with the bridges, it has been obvious that "environmental sustainability", balance of social and just life order of the society, "urban macroform", application of healthy plans determining its physical development and more importantly the fact that inter-side accessibility and transportation problems can not be solved by building highway bridges and tunnels. Any kind of transportation investment in the "Metropolitan Area" of Istanbul must be supported by "socio-technological" projects which are based on public transaportation, would not create new transportation demands but manage existing ones and take public interest into consideration. From this point of view, this dissertation shows that interside transportation problem of Istanbul must be solved with railway systems without building a new bridge, urban planning policies which would protect employment-population balance between two sides must be implemented considering transportation aspect. Furthermore it is clear that Marmaray project and Eurasia Tube Tunnel Project can not produce a permanent and effective solution for inteside transportation. The main question is a matter of choices between oil-based highway transportation policies which ignore public interest because of economic concerns and " a sustainable transportation" system where environmental and urban developments counterbalance.